1 listopada obchodzimy uroczystość Wszystkich Świętych

W artykule wyjaśnimy, kiedy po raz pierwszy zaczęto odprawiać Uroczystości Wszystkich Świętych oraz jak wyglądały ich obrzędy w przeszłości. Sprawdź więcej!

Dzień Wszystkich Świętych w starożytności

W IV wieku we wschodnich prowincjach Cesarstwa Rzymskiego wprowadzono dzień wspominania wszystkich męczenników chrześcijańskich. Chociaż wiele źródeł historycznych wskazuje na to, że najczęściej odbywało się to w okresie Wielkanocy, jednak w Edessie data obchodów tego święta przypadała na 13 maja, czyli w dzień rocznicy ich śmierci. Mimo tego obecnie uważa się, że uroczystość Wszystkich Świętych wywodzi się właśnie z tych obrzędów.

Kształtowanie się uroczystości Wszystkich Świętych

Początkowo chrześcijanie nie oddawali czci ani ludziom, ani aniołom, by uniknąć bałwochwalstwa. Uważano, że jedynym, który zasługuje na uwielbienie, jest Bóg w Trójcy Świętej Jednej. Jednak z czasem zaczęto oddawać cześć także Najświętszej Maryi Pannie, czyli Matce Syna Bożego. Od tego momentu powstawały świątynie pod Jej wezwaniem, a chrześcijanie układali modlitwy oraz pieśni Jej dedykowane. Wkrótce Kościół ustanowił święta Najświętszej Maryi Panny, a w najbliższym czasie także świętego Michała Archanioła.

Krwawe prześladowania chrześcijan, które odbyły się w I wieku przyczyniły się do powstania kultu męczenników. Ponad pięćset lat później papież Bonifacy IV przemianował rzymską świątynie pogańską, w której czczono nieznane bóstwa na Kościół poświęcony Matce Syna Bożego oraz zamordowanym w wyniku represji chrześcijanom. W VIII wieku po raz pierwszy w historii w kościele świętego Piotra powstała kaplica oddająca cześć nie tylko męczennikom, ale Wszystkim Świętym, którzy doznali zbawienia. W tym samym czasie w Anglii ustanowiono ich święto, którego dzień ustalono na 1 listopada. Jego obchody były poprzedzone wigilią aż do 1955 roku, w którym ustanowiono reformę usuwającą ją.

1 listopada – jak wyglądały obchody tego święta w przeszłości?

Jeszcze 100 lat temu dzień Wszystkich Świętych był obchodzony w zupełnie inny sposób niż dziś. Wówczas dużą czcią otaczano osoby w kryzysie bezdomności oraz tzw. proszalnych dziadów, którzy przeważnie siedzieli wtedy na cmentarzach lub przy wejściach do kościołów. Wierni, a zwłaszcza kobiety, specjalnie na tę okazję przygotowywali dla nich niewielkie bochenki chleba nazywane heretyczkami bądź powałkami. Gospodynie musiały robić to z odpowiednim wyprzedzeniem, ponieważ uważano, że 1 listopada dusze zmarłych wracają do swoich domów i chętnie spędzają czas w piecu. Z tego powodu jego rozpalanie było zabronione, by zmniejszyć ryzyko pożaru w domu.

Zgodnie z tradycją każdy dom musiał przygotować tyle powałek, ilu było zmarłych w rodzinie. Dlaczego? Wówczas uważano, że osoby żebrzące mają kontakt z zaświatami, dzięki czemu mogą pomodlić się za duszę, tych, którzy już odeszli. W zależności od regionu Polski do pieczywa dodawano także mięso, ser lub kaszę. Poza ludźmi w kryzysie bezdomności obdarowywano także księdza, by ten pomodlił się podczas mszy w intencji dusz zmarłych, o których zapomniano.

Po odwiedzeniu grobów najbliższych cała rodzina spotykała się w jednym z domów, by wspólnie odmówić modlitwę za dusze swoich bliskich. Tradycją było położenie na stole białego obrusu oraz postawienie na nim chlebków. Chociaż w ten sposób obchodzono chrześcijańskie święto, zwyczaj wywodził się jeszcze z czasów pogańskich, w których na nagrobkach stawiano posiłek dla zmarłych składający się z chleba, kaszy oraz miodu.

W dniu Wszystkich Świętych wieczorem na cmentarzach lub w świątyniach obchodzono uroczystość „dziadów”. Polegało ono na wywoływaniu dusz zmarłych członków rodziny, a w trakcie jego celebracji suto zastawiano stoły, śpiewano oraz rozpalano ogniska, by przodkowie mogli się najeść, pocieszyć oraz ogrzać. Dopiero na przełomie XVI oraz XVII wieku ogień zaczęto palić na nagrobkach. To zwyczaj, który jest kultywowany po dziś dzień podobnie jak wypominki, czyli składanie ofiar oraz wręczenie imienia zmarłego na kartce, by pomodlili się za niego wszyscy wierni w kościele.

Wszystkich Świętych czy Święto Zmarłych?

Zastanawiasz się, czym różnią się Uroczystości Wszystkich Świętych od Święta Zmarłych? A może są tym samym? By zrozumieć różnicę między terminami, warto zacząć od przypomnienia, że każdy święty jest jednocześnie zmarłym, ale nie każdy zmarły to święty. Dlatego mówiąc mówiąc o dniu 1 listopada należy używać terminu Wszystkich Świętych, a Świętem Zmarłych nazywać dzień zaduszny, czyli 2 listopada, kiedy wspomina się wszystkie osoby, które odeszły.

Dlaczego zatem przyjęło się używanie określenia Święto Zmarłych wymiennie z Uroczystościami Wszystkich Świętych? W poprzednim ustroju w czasach PRL-u kładziono duży nacisk na świeckość. Właśnie dlatego mimo ustanowienia 1 listopada dniem wolnym od pracy, przyjęto jego nową nazwę – Święta Zmarłych.

Nie zapominaj o istocie Wszystkich Świętych

W przeszłości celem Uroczystości Wszystkich Świętych było wspomnienie swoich najbliższych oraz pomodlenie się za ich dusze. Niestety obecnie 1 listopada z wielu powodów przestaje się z tym kojarzyć. Wybierając się na cmentarz, by uczcić zmarłych pamiętaj o odpowiednim zachowaniu.

Staraj się nie przeszkadzać innym osobom, które przyszły wspominać swoich bliskich. Nie rozmawiaj przez telefon, a najlepiej przełącz go w stan wyciszenia, by nie zwracać na siebie uwagi. Chociaż dla wielu osób 1 listopada jest jedynym dniem w roku, kiedy mogą spotkać się z wieloma osobami ze swojej rodziny, jednak należy powstrzymać emocje i nie dyskutować tak głośno, by słyszała to połowa zebranych.

Podczas Uroczystości Wszystkich Świętych większość cmentarzy jest pełna ludzi, ale w żadnym wypadku nie powinno być to usprawiedliwieniem do przepychania się. Absolutnie nie wolno także wchodzić na cudze groby, nawet jeśli ścieżka jest wyjątkowo wąska. Należy także zwrócić szczególną uwagę na będące pod opieką dzieci oraz nie zabierać ze sobą zwierząt domowych.

Poza tym pamiętaj także o odpowiednim ubiorze. Kolana i łokcie powinny być całkowicie zakryte a dekolt delikatny. Po wejściu na teren cmentarza należy zdjąć czapkę oraz zaprzestać palenia zarówno tradycyjnych, jak i elektronicznych papierosów.

Uroczystości Wszystkich Świętych odbywają się od setek lat. Chociaż zmieniały się tradycje związane z tym dniem, wciąż jego najważniejszym celem było wspominanie osób, które odeszły. Warto o tym pamiętać odwiedzając cmentarze i nie przeszkadzać innym przybyłym podczas modlitwy.

Zobacz także:

• Zaduszki – co to za święto? Historia Dnia Zadusznego i Święta Zmarłych
• Obrzęd Dziadów – zwyczaj ludowy Słowian
• Podziękowania dla zmarłej babci – słowa wdzięczności na ostatniej drodze
• Czarna wstążka żałoba – co oznacza ten popularny znak żałoby? Jaka jest symbolika czarnej wstążki żałobnej?
• Żałoba po mamie – ile trwa, jakie są jej etapy? Jak okazywać ją przy znajomych?
• Jak nie płakać na pogrzebie? Zrozum swoje emocje w czasie żałoby